| 1 |
Wy, co spragnieni słuchać, w wiotkim drewnie |
| |
Prujecie fale, poganiając biegu, |
| |
W ślad barki mojej płynącej tak śpiewnie, |
| 4 |
Wracajcie sobie do waszego brzegu, |
| |
Ani puszczajcie się na wielkie morze, |
| |
Bo zginie, który nie dotrwa w szeregu. |
| 7 |
Nikt nie biegł nurtem, kędy ja się wożę; |
| |
W żagl dmie Minerwa, Feb drogę odkryje, |
| |
Muzy poznaczą gwiazdami bezdroże. |
| 10 |
O wy nieliczni, co prężycie szyje |
| |
Po chleb anielski, którym tu żywione, |
| |
Lecz syte usta nie były niczyje — |
| 13 |
Popchnijcie za mną na te nurty słone |
| |
Łódź waszą, nim się zamknie srebrna smuga |
| |
I wyrównają wody rozdwojone.  |
| 16 |
Rzecz obaczycie, jakiej równa druga |
| |
Dziwiła chyba owe bohatery |
| |
W Kolchis, gdy naszli Jazona u pługa. |
| 19 |
Wrodzona człeku, bogokształtnej sfery |
| |
Oskoma wieczna jazdą taką żywą, |
| |
Jak ruch niebiosów, niosła nas w etery. |
| 22 |
Beatryks w niebo, a ja w urodziwą |
| |
Twarz jej patrzałem. Jako grot pocisku |
| |
Tkwi w sednie, ledwo że pchnięty cięciwą, |
| 25 |
Jam nagle w dziwnym zawisnął zjawisku: |
| |
Wzrok mi porwało; więc ona, co do dna |
| |
Przegląda dusze w jednym myśli błysku, |
| 28 |
Spojrzała na mnie piękna i pogodna. |
| |
„Podziękuj — rzekła — Dobroci Przedwiecznej, |
| |
Oto płaneta pierwszym niebem włodna". |
| 31 |
Wtem mię ogarnął jakby obłok mleczny: |
| |
Tuman błyszczącej, gęstej, zbitej bieli, |
| |
Skrzącej jak klejnot w poświacie słonecznej. |
| 34 |
W tę wiekuistą perłę my wpłynęli: |
| |
Tak woda promień słoneczny połyka, |
| |
Ale pod ostrzem jego się nie dzieli. |
| 37 |
Jeślim tam żywy wszedł — choć się wymyka |
| |
Spod zmysłów ten wlot w księżyca struktury, |
| |
Bo wszak materia w materię nie wnika — |
| 40 |
Zważ, czyśmy winni żarliwymi pióry |
| |
Dążyć do bytu, na którym dostrzeżem, |
| |
Jak się jednoczą w Chryście dwie natury. |
| 43 |
Tam rozpoznamy, w co dziś tylko wierzem, |
| |
Bez argumentów, lecz z samoprześwitu, |
| |
Jak pierwsze prawdy, z których wiedzę bierzem. |
| 46 |
„O pani — rzekłem — do niebiosów szczytu |
| |
Ślę korne modły i Panu dziękczynię, |
| |
Który mię wyniósł z padolnego bytu. |
| 49 |
Odpowiedz, proszę: co za mgła to płynie |
| |
Po owym ciele? Na ziemi z niej klecą |
| |
Powieść o ciernie noszącym Kainie". |
| 52 |
Ona się na to uśmiechnęła nieco: |
| |
„Gdzie klucze zmysłów tępe, tam istoty |
| |
Śmiertelne, widzisz, prosto w obłęd lecą. |
| 55 |
Niech cię nie rażą zadziwienia groty, |
| |
Bo gdzie za wodze wybieramy zmysły, |
| |
Tam rozum musi mieć podcięte loty. |
| 58 |
Lecz ty jak sądzisz? Od czego zawisły |
| |
Te rzekome plamy?" — „Sądzę, że je może |
| |
Miąższ wywołuje mniej lub więcej ścisły". |
| 61 |
A ona: „Zaraz ten błąd twój umorzę, |
| |
Jeżeli zechcesz pójść prostymi szlaki |
| |
Tych argumentów, które ci wyłożę. |
| 64 |
Tam w sferze ósmej liczne gwiazd orszaki |
| |
Okólnym ruchem po przestworach płyną, |
| |
Rozmiarów oraz jaśni niejednakiej. |
| 67 |
Gdyby gęstości stopień był przyczyną |
| |
Odmian, byłaby gwiazd na świecie władza |
| |
Różna nie treścią, lecz wielkością ino. |
| 70 |
Ale wpływ różny gwiazd się wyprowadza |
| |
Z podstaw formalnych, którym, oprócz samej |
| |
Racji gęstości, twój wywód przeszkadza. |
| 73 |
Jeśliby nadto tworzyła te plamy |
| |
Rzadkość materii, to albo by w zwartej |
| |
Masie płaneta posiadała jamy, |
| 76 |
Lub jak śród mięsa jest tłuszcz rozpostarty, |
| |
Tak by i tutaj księżycowe ciało |
| |
Cieniem i światłem przeplatało karty. |
| 79 |
W pierwszym wypadku to by się wydało |
| |
Podczas zaćmienia słońca, bo przez rzadszy |
| |
Miąższ by natenczas światło przeświecało. |
| 82 |
Teraz się drugi wypadek rozpatrzy: |
| |
Gdy i ten zbiję w rozumnym wywodzie, |
| |
Tedy błąd uznasz. Jeżeli, wypadłszy |
| 85 |
Ze słońca, promień na skróś nie przebodzie |
| |
Tego, co masą księżycową zowiem, |
| |
To, że grunt jakiś staje na przeszkodzie. |
| 88 |
Od tego gruntu odbija się bowiem, |
| |
Jak się odbija przedmiotu widziadło |
| |
Od szyby szklanej, podbitej ołowiem. |
| 91 |
Odpowiesz może, iż światło zapadło |
| |
Bardzo głęboko w księżycowe luki |
| |
I że dlatego w tych miejscach przybladło. |
| 94 |
Otóż w tym względzie zamiast mej nauki |
| |
Pospolitemu zawierz doświadczeniu: |
| |
Ono jest źródłem dla dzieł waszej sztuki. |
| 97 |
Ustaw dwa lustra w równym oddaleniu, |
| |
A między nimi trzecie, dalej nieco; |
| |
Z tyłu za sobą, a na podniesieniu, |
| 100 |
Umieścisz lichtarz z zapaloną świecą; |
| |
Niech blask wprost pada na zwierciadła owe |
| |
I wszystkie razem niech ci w oczy świecą. |
| 103 |
Choć stoi dalej zwierciadło środkowe, |
| |
Ujrzysz, i o to nie stoczymy sporu, |
| |
Odbicie wszystkich świateł jednakowe. |
| 106 |
Jak płatek śniegu od słońca wigoru |
| |
Staje się nagim, bez postaci bytem, |
| |
Bo pozbawiony chłodu i koloru, |
| 109 |
Tak się z umysłem twym stało, obmytem |
| |
Z błędu; więc teraz blask z mądrości zdroju |
| |
Fałsz tobie światłem zastąpi sowitem: |
| 112 |
Pod niebiosami wiecznego pokoju |
| |
Toczy się sfera pewna; w możnym wpływie |
| |
Na rzeczy mieści się treść jej ustroju. |
| 115 |
W następnej, co tak błyszczy migotliwie, |
| |
Ta treść na liczne byty jest dzielona, |
| |
Różne, lecz mknące we wspólnym porywie. |
| 118 |
Poniższe kręgi nadają znamiona |
| |
Rzeczom odmienne, a tocząc się kołem, |
| |
Ku stałym celom sieją swe siemiona. |
| 121 |
Owe narządy świata, wszystkie społem |
| |
Działają, widzisz, ze stopni na stopnie: |
| |
Przyjmują z góry, a oddają dołem. |
| 124 |
Uważaj jeno, jak wiodę roztropnie |
| |
Myśl twą ku mecie pragnionej ponęty, |
| |
A już beze mnie reszty celu dopnie. |
| 127 |
Ten obrót i wpływ kręgów rzeszy świętej, |
| |
Jak dzieło młota ze sztuki kowala, |
| |
Z błogosławionych bodźców jest poczęty. |
| 130 |
Niebo, co tylą świateł się zapala, |
| |
Kształty swe bierze w krążącym Aniele |
| |
I w innych bytach jak pieczęć utrwala. |
| 133 |
A jako dusza w waszym ludzkim ciele, |
| |
We wnętrze całej przenikłszy postaci, |
| |
Po wszystkich członkach swoje władze ściele, |
| 136 |
Tak owa Inteligencja bogaci |
| |
Dobrocią swoją gwiazdy we wszechbycie: |
| |
Dzieli się, jednak całości nie traci. |
| 139 |
Moc różna — toż się wiąże rozmaicie |
| |
Z mnogością cennych ciał, na które wpływa; |
| |
Łączy się z nimi tak, jak z ciałem życie. |
| 142 |
Dzięki pogodzie miejsca, skąd przybywa, |
| |
Ta moc anielska skroś gwiazdy prześwieca: |
| |
Tak się uciechą skrzy źrenica żywa. |
| 145 |
Oto przyczyna, czemu tarcz księżyca |
| |
Niejednostajna; i nie rozrzedzenie |
| |
Sprawia, lecz podstaw formalnych różnica, |
| 148 |
To, co wygląda jak światła i cienie". |
