| 1 | Do końca dowiódł swe rozumowanie |
| | doktor przesławny, i bacznie spoglądał |
| | na mnie, czy widzi ukontentowanie. |
| 4 | Ja zaś, com jeszcze dalej słuchać żądał, |
| | milczę, lecz w głębi duszy myślę: Może |
| | ciężą mu nudą te pytania, com dał? |
| 7 | Lecz on co był mi ojcem w onej porze, |
| | nieśmiałej chęci, która się ukrywa, |
| | sam otwarł usta, iż moje otworzę. |
| 10 | - Mistrzu mój - rzekłem doń - wzrok mój ożywa, |
| | gdy mię twych oczu dotknie promień błogi; |
| | jasna mi słów twych prawda niewątpliwa. |
| 13 | Przeto cię proszę, słodki ojcze drogi, |
| | oną mi wykaż miłość, co wychodzą |
| | z niej niecnych czynów i najlepszych drogi. |
| 16 | - Niech twego ducha oczy we mnie godzą - |
| | rzecze - aby ci się widoczną stała |
| | ślepota onych, którzy drugich wodzą. |
| 19 | Dusza stworzona po to, by kochała, |
| | na wszystko bywa co miłe wrażliwa, |
| | gdy jej do czynu rozkosz pochop dała. |
| 22 | Pojętność wasza, aby być prawdziwa |
| | skłonną jest, i tak prawdę tę wyłania, |
| | że duszę całą ku sobie porywa. |
| 25 | Ta zaś miłośnie ku onej się skłania, |
| | wiedziona słodkim popędem natury |
| | i stwarza nowe więzy miłowania. |
| 28 | Potem jak płomień co dąży do góry |
| | dzięki istocie swej, która powstała, |
| | by doskonalszy byt znalazła wtóry |
| 31 | dusza pojmana tak, lotów dostała, |
| | które są pędem ducha i nie spocznie, |
| | aż tę osiągnie rzecz, co ukochała. |
| 34 | Teraz rozumiesz, jak się niewidocznie |
| | ukrywa prawda onym, co gotowi |
| | każde kochanie dobrym zwać niezwłocznie. |
| 37 | Dobra materia nie wszystko stanowi, |
| | bo wszak nie każdej znak dobry pieczęci, |
| | chociaż wosk dobry ręka przygotowi. |
| 40 | - Twa mowa, co za sobą myśl mą nęci - |
| | odrzekłem - miłość przede mną odkrywa, |
| | ale to wątpień nowych wzbudza chęci. |
| 43 | Gdy z zewnątrz miłość ta do nas przybywa, |
| | a dusza za nią idzie, to czy w zły, czy |
| | w dobry szlak trafi, zasług w tym nie bywa. |
| 46 | Onci zaś do mnie: - Co rozum obliczy, |
| | to ci rzec mogę; co wiara dać zdolna, |
| | o tym się dowiesz wnet od Beatryczy. |
| 49 | Każda istota duchowa, coć wolna |
| | jest od materii, lecz z oną złączona, |
| | ma w sobie cnotę, i onej powolna. |
| 52 | Tej zaś bez czynu nie znać, ni się ona |
| | kiedy inaczej niż skutkiem okaże, |
| | jako liść wyda latorośl zielona. |
| 55 | Przeto, skąd umysł otrzymuje w darze |
| | skarb pierwszych pojęć, człek wiedzieć nie zdoła, |
| | ni skąd pożądań pierwszych wirydarze, |
| 58 | co tak je macie w sobie, jako pszczoła |
| | posiada sztukę słodkie robić miody, |
| | iż nagan ani pochwał nie wywoła. |
| 61 | Że zaś tam dążą wszystkie inne głody, |
| | wrodzony macie zmysł co dobrze radzi |
| | i dawać winien przyzwolenia zgody. |
| 64 | To jest zasada; z niej się wyprowadzi |
| | przyczyna zasług u was wedle tego, |
| | jak złe skłonności i dobre uładzi. |
| 67 | Ci, co chcą zgłębić rzecz do dna samego, |
| | moralność przeto światu przekazali, |
| | że przyrodzoną tę wolność dostrzegą. |
| 70 | Więc każda miłość, co się w was zapali, |
| | jest koniecznego wypływem pragnienia, |
| | a w was jest samych moc, co ją utrwali. |
| 73 | Tę moc szlachetną Beatryks ocenia |
| | za wolną wolę, przeto bądź gotowy |
| | mieć to w pamięci w razie przemówienia. |
| 76 | Księżyc już nocy doczekał połowy |
| | gorejąc, aż gwiazd jasność przy nim ginie, |
| | do rozżarzonej podobien podkowy |
| 79 | i poprzez one szlaki niebios płynie, |
| | co je rozpala słońce, gdy zachodzi |
| | dla Rzymu między Korskę a Sardynię. |
| 82 | On zaś szlachetny duch, któren się rodzi |
| | na mantowańskich polach, z moich ramion |
| | zdjął brzemię ono, co mi iść przeszkodzi. |
| 85 | A ja, com sąd już jasny i nie splamion |
| | miał w odpowiedzi na moje pytania, |
| | szedłem, jak idzie ten, co snem omamion. |
| 88 | Lecz oną senność ode mnie odgania |
| | znienacka duchów tłum, co już wracały |
| | nam za plecami z góry okrążania. |
| 91 | A jak Beocji strumienie widziały  |
| | tłum Teban, co pod niebios nocnych stropem |
| | pędził, Bachusa żądzą oszalały, |
| 94 | tak widzę tutaj pędzących galopem |
| | onych, co wola dziś dobra ich wiedzie |
| | chyżo miłości sprawiedliwej tropem. |
| 97 | Wnet się zrównali z nami, jak gdy jedzie |
| | wóz na wyprzódki zdążając do mety, |
| | a dwóch-ci z płaczem wołało na przedzie: |
| 100 | - Spieszno Maryi było do Elżbiety! |
| | Cezar chcąc zdobyć Ilerdę nie czeka, |
| | lecz do Hiszpanii pędem gna komety! |
| 103 | - Prędzej, ach, prędzej, bo czas nam ucieka! - |
| | wołali drudzy, co za nimi biegli - |
| | niech nic powrotu łaski nie odwleka! |
| 106 | - O, wy, tak dzisiaj w gorliwości biegli, |
| | aby wyplenić oziębłości znamię, |
| | co przez nią w dobrym możeście zalegli! |
| 109 | Ten tu, co żyw jest... zaprawdę, nie kłamię... |
| | chce iść pod górę, gdy słońce zaświta: |
| | wskażcie nam, gdzie się skała w przełęcz łamie. |
| 112 | Takimi słowy pan ich mój powita, |
| | jeden zaś z onych co biegną odrzecze: |
| | - Idźcie za nami, tam przełęcz odkryta. |
| 115 | Tak nas pragnienie, by iść dalej, piecze, |
| | że stać nie możem, chciej przebaczyć zatem, |
| | jeśli jak prostak każden z nas uciecze. |
| 118 | W San Zeno byłem w Weronie opatem, |
| | cny Barbarossa miał ją w mocy swojej, |
| | co dziś Mediolan nazywa go katem. |
| 121 | A taki dziś już ponad grobem stoi, |
| | co wnet zapłacze nad onym klasztorem, |
| | choć dzisiaj pomsty Boga się nie boi, |
| 124 | bo syna swego, któren w ciele chorym |
| | gorszą ma jeszcze duszę, źle zrodzony, |
| | niesprawiedliwie uczynił przeorem. |
| 127 | Nie wiem, czy mówił dalej, bo szalony |
| | pęd już go uniósł naprzód, ale to co |
| | słyszałem z mowy chcę pamiętać onej. |
| 130 | On zaś, co zawsze przyjdzie mi z pomocą, |
| | rzecze: - Patrz, dwóch tam oczy twe dostrzegą, |
| | co karcą dawne lenistwo przemocą. |
| 133 | Widzę dwóch: z tyłu za innymi biega. |
| | - Zmarli ci, którym się otwarło morze, |
| | nim Jordan ujrzał dziedzica swojego! - |
| 136 | wołali, to znów: - Rzeszy, co nie może |
| | z synem Anchiza docierpieć do końca, |
| | żywot bez chwały przetną Parki noże! |
| 139 | Gdy już odbiegła tak rzesza spiesząca, |
| | że znikły mary w nocny mrok owite, |
| | nowa myśl jakaś duszę moją trąca, |
| 142 | a z niej się inne rodzą rozmaite. |
| | I tak się w one wgłębiam pomyślenia, |
| | że oczy miałem powieką zakryte, |
| 145 | aż się zaduma moja w sen przemienia. |
